PANDEMİ SÜRECİNDE İŞVERENİN YILLIK İZİN-ÜCRETSİZ İZİN VEYA ÇALIŞMA SÜRESİNİN KISALTILMASI-MAAŞ ÖDEMEME GİBİ UYGULAMALARININ İŞ KANUNU KAPSAMINDA İNCELENMESİ:
- İŞVERENİN YILLIK İZİN VEYA ÜCRETSİZ İZİN UYGULAMASI VE İŞÇİNİN ÜCRETSİZ İZNİ KABUL ETMEME HAKKI:
İşveren bu Pandemi sürecinde 65 yaş üstü işçi çalıştırıyor ya da mevcut işçilerini Pandemi’den dolayı fiziken işyerinde çalıştıramıyorsa; bu durumda işveren ve işçi arasındaki sözleşmenin hukuki durumu Askı halindedir. Zira Salgın Hastalık sebebi ile Türkiye’nin her yerinde 65 yaş üstü kişilerin sokağa çıkma yasağı mevcut olup bu yaş grupları Hastalık açısından ciddi risk taşımakta olduğundan bir kurum veya kuruluşta çalışıyor olsalar dahi dışarı çıkmaları yasaklanmış ayrıca çıkan kişilere İdari Para cezası uygulaması yapılmıştır. Aynı zamanda işveren ise işlerini yürütme konusunda zorlayıcı sebep olan Pandemi ile karşılaşmış olduğundan işyerinde mevcut diğer çalışanları ve 65 yaş üstü çalışanları iş yerine gelememiş oldukları için mevcut durumun ilk 1 haftası için İş Kanunu Madde 40 gereği işçiye yarım ücretini ödemek zorundadır. İşveren zorunlu olan bu süreç geçene kadar işçi ile iş akdini feshetmek yerine 4857 sayılı İş Kanunu’nun 53 üncü maddesi uyarınca, işçilere verilecek yıllık ücretli izinlerin usul ve esaslarını belirleyen Yönetmeliğin 10. Maddesi gereğince; İşveren veya işveren vekili Nisan ayı başı ile Ekim ayı sonu arasındaki süre içinde, işçilerin tümünü veya bir kısmını kapsayan toplu izin uygulayabilecektir. İşçinin hakkı olan Yıllık İzin Anayasal bir hak olmasına rağmen kullandırma hakkı işverenin yönetimi kapsamında olduğundan Pandemi sürecinde işçiye yıllık izin hakkı kullandırabilir.
İşçinin Yıllık izin hakkı yok ise işveren, işçiye Ücretsiz izin kullandırabileceği gibi ücretsiz izin kapsamında olan işçinin SGK ve Ücretini ödemeyecektir. Bu durumda işçinin Ücretsiz İzini kabul etmeme hakkı mevcut olup; İşveren ise bu durumda İş Kanunu Madde 25/f-3 zorlayıcı sebep uyarınca iş akdini haklı nedenle derhal feshetme hakkına haizdir. Buradaki istisnai durum ise işçi çalışmak istemekte ve iş akdini ise sürdüren makul ve olumlu davranışlar sergilemekte iken ücretsiz izin kapsamında ekonomik durumu ve mevcut standartlarında kötülenme meydana geleceğinden işverenden ödeme veya en azından Yıllık İzin kapsamında SGK’sının karşılanmasını beklemektedir. İşverenin ise kanunen kendisine tanınmış haklar mevcut olup Salgın Hastalık sürecinde kurmuş olduğu işyerini yürütmeye çalışmakta aynı zamanda mevcut ekonomik durum ve kontrollerini sağlamaya çalışmaktadır. İki taraf içinde haklı nedenler içeren bu durumda Kanun koyucu işveren için; işçinin kullandırılacak Yıllık İzni yok ise işçiye ücretsiz izin teklif edilebileceğini ama işçi Ücretsiz izni kabul etmiyorsa Hak etmiş olduğu Kıdem Tazminatını vererek İş Akdini Haklı Nedenle Derhal feshedebileceğini açıkça belirtmiştir.
- İŞVEREN KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNE BAŞVURMADAN İŞÇİDEN ÇALIŞMA SÜRESİNİN KISALTILMASINI YA DA ÜCRET/MAAŞ ÖDEMESİNDE İNDİRİME GİDİLMESİNİ TALEP EDERSE; İŞÇİNİN HAKLARI:
Bu durum işverenin talep etmiş olması İş Kanunu Madde 22 kapsamında değerlendirildiğinde doğrudan işçinin çalışma koşullarında değişiklik teşkil etmemektedir. İşveren, işçiden böyle bir talepte bulunacaksa yazılı olarak bu durumu bildirmelidir ve işçi buna kabul edecekse yazılı olarak muvafakatini almak zorundadır. Eğer ki işçi çalışma koşullarındaki değişikliği ya da ücret/maaş ödemesinde indirime gidilmesini kabul etmezse, işveren tarafından yapılan fesih haklı neden teşkil etmez. Zira Feshin Son Çare Olması İlkesine aykırı davranmış olup; Pandemi sürecinde Hükümet, işverene mevcut çalışanları için kısa çalışma ödeneğine başvurma hakkını tanımış ve işçi mevcut ödenek koşullarını alabilecek şartları taşıyorsa işveren buna rağmen başvurmamışsa işçinin Salgın Hastalık sebebi ile çalışma koşullarında değişiklik yapılması gerektiği bahanesi ile iş akdini haklı nedenle feshedemeyecektir.
İşveren, mevcut koşullar sebebi ile kısa çalışma ödeneğine başvurdu ve 3 Aylık süre geçti ama Salgın Hastalık halen sürüyor ve işveren çalışma faaliyetlerini sürdüremiyor ise böyle bir durumda işçi çalışma koşullarındaki değişiklikleri ya da Ücret/Maaş ödemesinde indirime gidilmesini kabul etmez ise Ülke genelinde yaşanan Bu Salgın Hastalık sebebi ile işverenin iş faaliyetlerinde talep daralmasından dolayı işverenin de Ekonomik sıkıntı hali mevcut olduğundan işverenin bu durumdaki İş Akdi feshi Haklı Nedenle yapılmış ve geçerli olmuş olur.
- İŞYERİNİN PANDEMİ SEBEBİ İLE ÇALIŞTIRMAMA HAKKI SOMUT DURUMDA MEVCUT DEĞİLKEN İŞÇİ ÇALIŞMAK İÇİN İŞYERİNE GİTTİĞİNDE PANDEMİ DURUMU BAHANE EDİLEREK İŞVEREN ÇALIŞMA FAALİYETLERİNİ VE İŞÇİYİ İŞE BAŞLATMADIĞI DURUMDA; İŞÇİNİN HAKLARI:
İşçi çalışmak için mevcut iş akdi yapmış ve her zaman çalıştığı iş yerine gitmiş, fakat işveren işçiyi işe başlatmamışsa artık o tarih itibari ile fiili askı durumu kalktığı için işçi bakımında İş Güvencesi, Kıdem ve İhbar Tazminatı hakkı devreye girmiş olur. İşçi İşe iade kapsamında ise; yani işyeri 30 kişiden fazla işçi çalıştırıyor ve işçinin 6 aydan fazla kıdemi varsa, işveren İş Kanunu Madde 19’a uygun olarak feshi gerçekleştirmemişse işçi bu durumda işe iade davası açabilecektir. İşçi işe iadeyi tercih etmez ise kıdem ve ihbar tazminatını alarak işten ayrılabilir.
Covid-19 teşhis edilmemiş ama işyerine Pandemi sebebi ile fiziken gidip çalışmak istemeyen işçinin/çalışanın durumunda ise; işyeri faaliyetleri Pandemi sürecinde fiziken çalışma ortam ve koşullarını sağlamaya elverişli olmaması sebebi ile işçinin evinde kalması gerektiğini biliyor ve onu işyerine çalışması için çağıramıyorsa bu durumda İş Akdi iki taraf için Askı sürecindedir. İşverenin İş Kanunu Madde 25 ve Madde 40 gereği 1 Hafta bekleyip, bu 1 Haftalık süre ile sınırlı olmak üzere Yarım Ücret şeklinde ödemesini yaptıktan sonra işçiye başkaca ücret/maaş ödemesi yapma zorunluluğu yoktur. Pandemi sürecindeki sokağa çıkma yasağı diyelim ki 1 Haziranda tamamen bitmiş olduğu durumda Salgın Hastalık etkisini ülke çapında azalttığı için işyerlerinin faaliyete geçebileceğini Sağlık Bakanlığı ve ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından izin verilmiş ve işveren işçiyi işyerine davet etmişse işçi Covid-19 virüsüne yakalanmamış olduğu halde çalışmak için işyerine gitmezse; Şöyle ki; İşveren devamsızlık sebebi ile İş Kanunu Madde 25/f-2(g) uyarınca,
- İşveren Devamsızlık tutanaklarını tutmalı
- İhtarname ile işçiye devamsızlık sebebi ile iş akdi feshini bildirmesi
İle iş akdini haklı nedenle derhal feshetme hakkını elde etmiş olacaktır.
