Ülkemizde ilk vakanın 11 Mart 2020 Tarihinde görülmesiyle beraber Türkiye’nin de içinde bulunmuş olduğu Küresel çapta mevcut bir Salgın Hastalık olan COVİD-19 ile mücadele edilmektedir. Bu süreç hepimizin hayatında ciddi anlamda değişiklikler meydana getirmiş olmakla birlikte Sokağa çıkma yasaklarının sıklıkla yapılması ve salgının durdurulabilmesi için ciddi önlemlerin alınması sebebi ile Alışveriş Merkezleri, toplu çalışılan iş yerleri de dahil olmak üzere zorunlu olarak kapatılmıştır. Fiziken iş yerlerine giderek çalışma hayatlarına devam edememiş olan çalışanların bir kısmı evden çalışmış bir kısmı ise zorunlu olarak Ücretsiz izin ya da Yıllık İzine çıkarılmıştır. Bu aşamada hukuki uyuşmazlığın yaşanabileceği alanlardan birisi olan İş Hukukunda Zorlayıcı Sebep olarak nitelendirilen Pandemi durumunda işçi ve işverenin sahip olduğu hakları, bu hakların kullanılmasının kanuni usul ve esaslarının neler olduğu bu makalede detaylıca incelenecektir.
COVİD-19 NEDENİ İLE İŞÇİ VE İŞVERENİN HAKLI NEDENLE İŞ AKDİ FESİH HAKLARI:
İş Kanunu Madde 24’e göre;
Süresi belirli olsun veya olmasın işçi çalıştığı işyerinde 1 haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkması halinde, iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir ve bu durum İş Kanunu Madde 24’te belirtilmiş olduğu üzere işçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı kapsamındadır.
İş Kanunu Madde 25’e göre;
Süresi belirli olsun veya olmasın işveren, işçiyi işyerinde 1 haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması halinde, iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir.
4857 Sayılı İş Kanunu Madde 24 ve 25 uyarınca işçi de işveren de Zorlayıcı sebeple karşılaştıklarında haklı nedenle İş Akdini feshedebilirler. Ancak Maddelerin Lafzi Yorumunda anlaşılacağı üzere 1 haftalık süreç her iki taraf açısında da bekleme durumu söz konusu olacaktır. Bekleme süreci boyunca İş Akdi taraflar açısından askıda kalmış olacağı için her iki taraf bu süreçte İş Akdini Feshedemez. İşverenin kanunen emredici olan 1 haftalık bekleme süresine uymadan iş akdini feshetmiş olduğu durumda işçi Kıdem Tazminatının yanında aynı zamanda İhbar Tazminatına hak kazanacaktır. Aynı zamanda işveren İş Kanunu Madde 40’a göre zorlayıcı sebepler dolayısıyla çalışamayan veya çalıştırılmayan işçiye bu bekleme süresi içinde bir haftaya kadar her gün için yarım ücret ödemesi gerekmektedir. İşçinin 1 Haftalık süreyi beklemeden iş akdini feshetmiş olduğu durumda İş Akdini Haklı nedenle feshedemeyeceği için Kıdem Tazminatını alamayacak olup ciddi bir hak kaybına uğraması söz konusu olacaktır.
İşveren Ekonomik durumu dolayısı ile ve Pandemi sürecinde iş yapamayacak olduğundan iş yerini tamamen kapatmak istemesi durumunda dahi 1 Haftalık olan bu süreyi beklemek zorundadır. Yargıtay kararlarımızda da detaylıca açıklandığı üzere işverenin iş yeri kapanması sonrasında kendisine karşı yöneltilebilecek olası bir uyuşmazlık dava durumu olmasında kendisini savunabilmesi ve Pandemi sürecinde iş yerini kapatmak zorunda kaldığını belgeleyebilmesi için özellikle belirli hususların incelenmiş olduğu rapor alınması gerekecektir. Şöyle ki;
- Yapılan işin niteliği, kapsamı ve aşamaları
- İşyerinde iş yapılırken Sosyal Mesafenin sağlanma koşullarının araştırılması
- İşçilerin işyerine gelirken kullanacakları ulaşım araç durumları
- İşyerindeki Üretim ve iş yeri düzenine göre işçilerin yan yana çalışma durum ve konumları
Gibi detaylı bir incelemenin A sınıfı İş Güvenliği Uzmanından Raporlanarak alınması ve bu rapor sonrasında İşverenin Pandemi sebebi ile işletememiş olduğu iş yerini kapatması yargılama süreçlerinde ciddi bir avantaj sağlayacak olup, özellikle işçilerin İşveren ile yapmış olduğu İş Akdinden kaynaklı iddia edecekleri hak ve alacakları konusunda; işverenin İş akdini Haklı nedenle feshetmiş olduğunu kanıtlayacaktır. Ayrıca işveren iş akdini işçiye karşı feshederken İş Kanunu Madde 19’da belirtildiği üzere yazılı olarak yapmak ve fesih sebebini açık ve kesin bir şekilde belirtmek zorundadır.
ZORLAYICI NEDEN OLAN COVİD-19 SÜRECİNDE İŞÇİ VE İŞVERENİN İŞ AKDİ FESİH USULLERİ:
İşçi herhangi bir sebepten dolayı salgın hastalık sürecinde Covid-19 virüsü nedeni ile hasta olmuşsa işveren faaliyetlerini yürütemiyorsa bu durumda zaten işçinin mevcut bir çalışma ortamı Zorlayıcı sebeplerden dolayı kapalıdır. İş Kanunu Madde 24 uyarınca işçi zorlayıcı sebeplerden dolayı İş Akdini Haklı Nedenle feshedecek ve Kıdem Tazminatına hak kazanacaktır. İşçinin Fesih işlemlerini yaparken dikkat etmesi gereken sıralama şu şekildedir;
- İş Kanunu Madde 24 uyarınca ilk 1 Haftalık olan süreyi beklemelidir.
Beklemez ise İhbar Tazminatı alma durum değerlendirmesi gündeme gelmeyecektir.
- İş Kanunu Madde 40 gereği 1 Haftalık bekleme sürecinde Yarım Ücretini işverenden talep etmelidir.
- Fesih bildirimini işverene yazılı olarak yapmalıdır.
- Yazılı olarak yapılacak olan fesih bildiriminde mevcut fesih sebebi açık ve kesin bir şekilde bildirilmesi gereklidir.
İşveren Pandemi durumunda işlerini yürütebiliyor, faaliyetlerine devam edebiliyor ise işçinin de bizzat işyerinde bulunması gerekli fakat hastalığından dolayı gelemiyorsa işveren bu durumda işçinin iyileşmesini beklemek zorunda değildir. İş Kanunu Madde 25/3 Zorlayıcı Sebepler uyarınca İşveren İş Akdini haklı nedenle feshedebilir. İşverenin Fesih işlemlerini yaparken dikkat etmesi gereken sıralama şu şekildedir;
- İş Kanunu Madde 25 uyarınca ilk 1 haftalık olan süreyi beklemelidir
Beklemezse İhbar Tazminatı ödemekle yükümlüdür.
- İş Kanunu Madde 40 gereği işçiye 1 haftalık bekleme sürecinde yarım ücretini ödemelidir.
- İş Kanunu Madde 19 uyarınca işveren fesih bildirimini yazılı olarak yapmalıdır.
- Yazılı olarak yapılacak olan fesih bildiriminde mevcut fesih sebebi açık ve kesin bir şekilde bildirilmesi gereklidir.
